Ağaçkakanlar

AĞAÇKAKANLAR» (Piciformes), alt-takımına giren kuşlar tırmanıcı ve oyuncudur. Hepsinin ayaklarının iki parmağı arkaya, ikisi ise öne kıvrılmıştır. Bu tertip, asıl ağaçkakanların ağaçlara tırmanlarma yardımcıdır. Alt-takımını öbür kuşlarının da az çok benzer âdetleri varsa da, tırmanmada ve tahtayı oymada asıl ağaçkakan kadar usta değillerdir. Alt-takımın en iyi bilinen ailesi ağaç-kakangiller dünyanın, Avustralya ile Gine dışındaki hemen her yerinde bulunurlar. Parlak - kuşgillerden jakamar'lar ve sakallı guguklar, ayrıca tukan'lar Amerika'nın tropikal kuşaklarında yaşarlar. Bal gugukları ve sakallı kuşlar da tropikal kuşak kuşlarıdır, birinciler Afrika ile Asya'da, ikinciler hem Eski Dünya'da, hem de Yeni Dünyada yaşarlar.
Ağaçkakanlar alt-takımına giren kuşlar bir ağaç kovuğuna, bazen de toprağın içine beyaz yumurtalar yumutlarlar. Genel olarak yuva odacığını kendileri kazarlar. Yalnız bal guguklarının asalaklık huyları vardır: Yumurtalarını başka kuşların, özellikle akrabaları sakallı kuşların yuva odacığına yumurtlarlar. Tukan' larla sakallı kuşlar genel olarak parlak renklidirler, ağaçkaıkangillerle jakamar'lar bu bakımdan onlardan geridedirler, sakallı guguklarla bal gugukları ise düz kahverengi veya gri renklidirler, arada sırada sırtlarında sarılık bulunur.

SİYAH AĞAÇKAKAN
(Pîcus martius)


«Siyah ağaçkakan» in rengi mat bir siyahtır. Yalnız başının tepesinde al renkli bir leke bulunur. Bu, erkeklerde bütün tepeyi kaplamasına karşılık, dişilerde başın arkasında bir lekeden ibaret kalır. Avrupa İle Asya'da 38 ve 60 derece kuzey enlemleri arasında yaşayan siyah ağaçkakanın uzunluğu 47-50 santimdir.Şen, ürkek ve kuvvetli bir kuştur. Çak da faal olup bölgesinde
devamlı yer değiştirir. Bu, birkaç dakikanın içinde değişik köşelerden kulağa gelen .sesinden de bellidir. Yavruyken yuvadan alman siyah ağaçkakanların bir dereceye kadar evcilleştirilebildiği görülmüştür.
Kuzey Amerika'daki «fildişi gagalı ağaçkakan» (Campophilus principalis), siyah ağaçkakandan daha iri ve daha kuvvetlidir. Uzunluğu 55 santimi bulur. Adını, fildişi kadar beyaz muazzam gagasından alır. Son yıllarda ormanlardan fazlaea ağaç kesilmesi nüfusunu azaltmıştır. Akrabası fildişi gagalı ağaçkakanlara Küba ile Meksika'da rastlanmaktaysa da, bunların sayılarında da azalma olmuştur.
Kuzey Amerika'nın en iri ağaçkakanı «tepeli ağaçkakan» veya öbür adıyla «kütük horozu» dur (Dryocopus pileatus). Alev rengindeki tacı ve siyahlı beyazlı tüyleriyle pek gösterişli bir hali olan bu ağaçkakan kargadan az küçüktür. Ağaçların özüne rağbet eden bazı karınca türlerine ulaşmak için, odunun sert tabakalarında 5 - 8 santimlik delikler açmak zorunda kalır. Ağaçkakanların çoğunluğu gibi bu tür de göçücü değildir. Kışı geçirmek içlin kendine büyük bir ağaçta bir oda oyar.
Ağaçkakanların çoğu böceklerle beslenirlerse de, yemiş ve fındık da yerler. «Kaliforniya ağaçkakanı» veya öbür adıykt «meşe palamudu ağaçkakanı» (Melanerpes formicivorus), ağaç gövdelerinde uzun diziler halinde sığ delikler oyar. Bu deliklerin heıs birine, ileride yiyecek kıt olduğu zaman yiyeceği bir palamut sıkıştırır.
Uçan böcekleri havada yakalamak ağaçkakanlarda beklenmedik bir besleniş tarzıdır. Birleşik Amerikanın ortası ile doğusundaki «kırmızı kafalı orman ağaçkakanı» (Melanerpes erythrocephalus), çok kere bir telefon direğinden veya başka bir açık tünekten iri uçar böceklerin üzerine atılır. Bu güzel ağaçkakanın siyah ve beyaz tüyleri, Kaşının kırmızılığına büsbütün çarpıcı bir hava verir.
Bir de «ağaç özü emen ağaçkakan» (Spyrapicus) vardır. Bunlar ilkbaharda ağaçların kabuklarında uzun diziler halinde delikler açar, sonra tekrar buraya dönerek bu yaradan sızan özü içerler. Bu suretle meyva ağaçlarına çok kere büyük zararları dokunur.

YEŞİL AĞAÇKAKAN
(Gecinus viridis)


«Yeşil ağaçkakan», tepe, ense ve ağzm köşesindeki bir leke kırmızı, sırt yeşil, kanatlar kahverengimsi, üst kanat tüyleri zeytuni sarı, boynun yanları ve karnı sarı yeşilimsi beyazdır. Uzunluğu 30-31 santimdir. Yeşil ağaçkakan, ailesinin en yaygın üyelerindendir. Avrupa'da, İspanya ile Kuzey Rusya tunduralarının dışında hemen her yerde rastlanır. Ayrıca İran ile Anadolu'da da görülür.

ALACA AĞAÇKAKANLAR


Orta irilikteki ve ufak türlerdendir ve nispeten derli toplu yapılıdır. «Büyük alaca ağaçkakan» (Dendrocopus majör), bu grubun en iyi bilinen üyesidir. Bu türün başı ile sırtı siyah, karnı ile gerdanı krem rengidir. Kanatlarında enine beş beyaz şerit göze çarpar. Kanatlarının altı ve kuyruk sokumu parlak kırmızıdır. Erkeğin basındaki parlak kırmızı leke dişide yoktur. Bütün Avrupa ile Sibirya, Kanarya adaları ve Anadoluda çok iyi bilinen bu ağaçkakanın yurdudur. Uzunluğu 23 - 25 santimdir. Küçük alaca ağaçkakan (Dendrocopus minör) Avrupa ağaçkakanlarının cücesi ve ailesinin en küçüklerinden biridir. Büyük alaca ağaçkakanın bulunduğu bölgelerden başka Azör adalarında ve Kuzey Batı Afrika ormanlarında da görülür. Uzunluğu 16 santimdir.